De gevonden scheepswrakken IJsselkogge, aak en punter houden de archeologische gemoederen al een tijdje bezig. Er zijn vele vragen: Waarom liggen ze hier? Zit er nog lading in? Hoe stevig zijn de wrakken? Van wie waren ze eigenlijk ? Enzovoort. In 2012 werd bij onderwateronderzoek een tipje van de sluier opgelicht. Maar om meer over de scheepswrakken te weten te komen is een archiefonderzoek uitgevoerd.
Er heeft onderzoek plaatsgevonden in onder meer het Kamper Stadsarchief. Bekeken is bijvoorbeeld of in het digestum vetus informatie aanwezig is over de gebeurtenis die heeft geleid tot het (af)zinken van de drie handelsschepen op deze plek. Ook is gezocht naar historisch kaartmateriaal waaruit iets afgeleid kan worden over de geografische setting.
Het archiefonderzoek heeft geen definitieve bewijzen opgeleverd. Wel kunnen verschillende scenario’s nu zo goed als zeker worden uitgesloten. Een oorlogshandeling, restanten van een scheepswerf of het zinken bij een calamiteit lijken onwaarschijnlijk. Immers: van een gevecht of ongeluk op de IJssel of de realisatie van een scheepswerf, zou in het rijke archief van de stad wel melding zijn gemaakt.
Dat meer wrakken uit dezelfde periode, als haast een rechte lijn haaks op de stroomrichting in de IJssel liggen, maakt het waarschijnlijker dat de wrakken iets te maken hebben gehad met afsluitingswerkzaamheden of het beïnvloeden van de rivier. Uit de archieven blijkt bijvoorbeeld dat rond het jaar 1437 wordt aangedrongen op het leggen van landhoofden of kribben in de IJssel en dat na 1473 wordt getracht om met diverse werkzaamheden de hoofdstroom van de IJssel uit te schuren.
Kaartmateriaal uit latere perioden lijken een watermanagement scenario te ondersteunen. Helaas is er geen kaartmateriaal van de IJsseldelta uit de 15e eeuw gevonden.
De oudste kaart van Jacob van Deventer (1555-1575) laat net benedenstrooms van de vindplaats van de IJsselkogge twee dichtslibbende geulen zien. Mogelijk zijn dit restgeulen van het Kamperdiep of het Zuiderdiep. Maar of de IJsselkogge een eeuw eerder is afgezonken om de loop hiervan te beïnvloeden wordt niet duidelijk.
Hard bewijs voor het bewust afzinken van de schepen voor het beïnvloeden van de stroming is dus niet gevonden. Wellicht komt er toch nog bewijs boven water, als de scheepswrakken volgend jaar zijn gelicht. Maar mogelijk zal het verhaal van de IJsselkogge altijd een mysterie blijven.