De waterspitsmuis is een steeds zeldzamer wordende verschijning in Nederland, maar komt nog steeds voor in de gemeente Kampen. Met name in het natuurgebied de Enk, dat onlangs is opgeknapt. Omdat aan de noordkant de werkzaamheden nu starten, is het redelijk honkvaste beestje in de afgelopen weken verhuisd met hulp van medewerkers van Isala Delta. Het zuidelijke deel van de Enk is met de opknapbeurt volledig ingericht voor deze bijzondere muis.
De waterspitsmuis is de grootste muis van Nederland. Hij is tweekleurig, heeft een spitse snuit én zwemvliezen. Dit laatste is van groot belang omdat de soort onder water zoekt naar voedsel en zich zo gemakkelijk en snel kan verplaatsen. Zonder de aanwezigheid van water wordt deze soort vaak weggeconcurreerd door ander muizensoorten. Eén locatie waar nog veelvuldig water aanwezig is, is het natuurgebied de Enk. Dit natuurgebied met ruigtes, grote hoeveelheden watergangen, met oever- en watervegetatie is bij uitstek een geschikt leefgebied voor de waterspitsmuis. De waterspitsmuis is voor het laatst waargenomen tijdens een onderzoek naar de soort in 2007. In de tussenliggende perioden is geen onderzoek meer gedaan naar het voorkomen van de waterspitsmuis.
Tot dit jaar. Isala Delta is begonnen met de werkzaamheden aan het Reevediep. Met de aanleg daarvan gaat een deel van het bestaande leefgebied verloren; de noordelijke dijk komt door het leefgebied van de waterspitsmuis te liggen en vormt een barrière voor de soort. Om de populatie in de Enk te behouden, is leefgebied in het zuidelijk deel kwalitatief verbeterd en is nieuw leefgebied gecreëerd.
Dit zuidelijk deel is door een natuurlijk proces geheel verland, waardoor de voor de waterspitsmuis belangrijke waterrijke elementen zijn verdwenen. In het vroege voorjaar van 2015 – maar voorafgaand aan het voortplantingsseizoen van de soort – is begonnen om het verlande deel van de Enk weer waterrijk te maken, met behoud van de vorm en bestaande rietvegetatie langs de randen. Het gehele voorjaar en zomer van 2015 heeft de vegetatie en de natuur zich in alle rust kunnen ontwikkelen. Zoals te merken was in het veld voerde Isala Delta om die reden toen bewust géén werkzaamheden uit in de Enk. De Enk vormde een ‘knip’ in de toekomstige noordelijke dijktracé. Het enige element dat aanwezig was is een werkweg, die in het vroege voorjaar is aangelegd én middels faunapassages passeerbaar is gemaakt voor zoogdieren.
Tot oktober. Deze periode is bewust gekozen, omdat dit na het voortplantingsseizoen van de waterspitsmuis is en er dus relatief veel waterspitsmuizen aanwezig zijn. Nadat het nieuwe leefgebied goedgekeurd werd door een waterspitsmuis-specialist is gestart met het geleidelijk verplaatsen van de waterspitsmuizen naar het zuidelijk deel van de Enk. De werkzaamheden in het noordelijke deel van de Enk zijn pas gestart nadat zoveel mogelijk waterspitsmuizen zijn verplaatst.
Het verplaatsen van de waterspitsmuizen is uitgevoerd in verschillende stappen. In oktober is begonnen met het ongeschikt maken van het noordelijke deel van de Enk. De bestaande beplanting is gefaseerd gemaaid. Het maaien is verdeeld over 1,5 week en er is altijd in de richting van het nieuwe leefgebied gemaaid. Dit laatste is cruciaal om te voorkomen dat soorten – als gevolg van het maaien – richting de N50 of de Slaper vluchten, een locatie waar de waterspitsmuis zich niet kan handhaven. Als extra aanvulling op deze verhuizing heeft Isala Delta – omdat de soort redelijk honkvast is – in deze periode ook de zogenaamde ‘life traps’ geplaatst. Het doel van deze ‘life traps’ is om muizen te vangen en vervolgens weer levend los te kunnen laten. In deze vallen is een voorraad voedsel aanwezig. Met behulp van deze vallen zijn de waterspitsmuizen die zich niet laten verplaatsen weggevangen en handmatig uitgezet in hun nieuwe leefgebied. Doordat een ‘life trap’ maar een beperkte voorraad voedsel kan hebben is het gebruik van deze vallen een intensieve vangmethode. Iedere 10 – 12 uur moeten de vallen gecontroleerd worden en moet eventueel het voer bijgevuld worden. Al met al heeft de verhuizing ongeveer twee weken geduurd en is het gebied eind oktober door de ecoloog vrijgegeven, zodat gestart kon worden met het realiseren van de spuitkade in het oude leefgebied van de waterspitsmuis.